De Groningse schadeafhandeling ettert voort. Shell en Exxon vergoeden, onder de vlag van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), slechts aardbevingsschade. Omdat het huis van het echtpaar Kuiper niet aan die strikte norm voldoet, worden zij niet geholpen. Het Schadeloket Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen registreerde ondertussen wel dat het levensgevaarlijk was er te blijven wonen. Vlak na hun 60-jarige huwelijksfeest belandden meneer en mevrouw Kuiper daardoor in een keet.

Follow The Money, 8 februari 2019, 14 minuten leestijd.

Op donderdag 25 oktober bezocht ik het echtpaar Kuiper in het Groningse terpdorp Termunten. Hun situatie is onlosmakelijk vervlochten met de geschiedenis van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) in Groningen.

Jan Kuiper is 90 jaar, zijn vrouw Tina 81. In 1959, toen het echtpaar een jaar getrouwd was, vond de NAM aardgas in het bietenveld van boer Boon in Slochteren.

In 1971, het jaar dat het paar 12,5 jaar getrouwd was, stelde Jan Terlouw (D66) Kamervragen over mogelijke bodemdaling. De NAM wist hem gerust te stellen: het zou allemaal heel erg meevallen. Toen het paar 28 jaar getrouwd was, werd de Assense leraar aardrijkskunde Meent van der Sluis publiekelijk voor gek verklaard door de NAM, omdat hij durfde te beweren dat er een verband bestond tussen de gaswinning en de eerste aardbevingen. Daarna volgde beving op beving. Toen het paar 48 jaar getrouwd was, schoten de eerste scheuren in de muren van hun huis. 

Kort nadat het paar 60 jaar getrouwd was, verklaarde de gemeente Delfzijl, op aandringen van het Schadeloket Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG), hun huis onbewoonbaar. Sinds enkele weken woont het echtpaar Kuiper daarom, samen met hun zoon Martijn, in een keet op hun eigen erf.

Volgens de NAM is de enorme, onherstelbare schade aan het huis en aan de schuur van meneer en mevrouw Kuiper niet veroorzaakt door aardbevingen. Dat klopt deels: hun erf zakt van de dorpsterp. Dat gebeurt door een combinatie van decennia aan aardbevingen, bodemdaling en bemaling – als gevolg van de gaswinning.

De NAM vergoedt bij haar schadeloket, in 2012 officieel geopend omdat de aardbeving van Huizinge schades stilletjes afhandelen onmogelijk had gemaakt, alleen aardbevingsschade. Een half jaar voordat het echtpaar Kuiper op aandringen van TCMG uit hun huis gezet werd omdat het te gevaarlijk werd, bood de NAM hun een klein bedrag om de scheuren in hun woning te dichten. Een bod dat ze afwezen. Hun zaak is op dit moment in behandeling bij de arbiter bodembeweging.

‘Je moet straks maar even kijken. Dan schrik je wel hoor’

Zoon Martijn Kuiper begroet me voor de deur van de keet. Hij kijkt me eens goed aan, om te zien wat voor vlees hij in de kuip heeft, voordat hij met me naar binnen loopt en aan zijn ouders voorstelt. Ik mag gaan zitten op een stevige eikenhouten stoel, en krijg koffie in een mooi oud kopje van mevrouw Kuiper, met een goed stuk speculaas. Het echtpaar ziet er jonger uit dan het is. Ik val maar meteen met de deur in huis:

Mensen op uw leeftijd, in een bouwkeet, dat kán toch niet?!

Tina: Nee dat kan niet hè, maar ze zetten je er maar zo in! Zo gaat dat. En je kunt er niks aan doen. Ik heb nog gesmeekt bij Mijnbouw: laat ons toch in ons eigen huis blijven. Er gebeurt toch niets? Het huis staat er nog. 

Jan: Ja, maar je moet er natuurlijk niet in komen.

Tina: Je moet straks maar even kijken. Dan schrik je wel hoor.

Jan: De NAM bood ons een bedrag, dat was gewoon lachwekkend. Ze hebben ongeveer 30.000 euro geboden. Maar dan wilden ze ook de reparatie in eigen beheer doen. Ze namen hun eigen aannemer mee. Die zou met dat geld een paar scheuren voegen. Maar die gaan toch weer open, want de oorzaak wordt niet aangepakt. Laat ik het gewoon maar eerlijk zeggen: dit valt niet meer te herstellen. Dit is zo gescheurd, alles staat zo scheef, eigenlijk moet je het slopen. Daarom doen ze er niks mee. In wezen lachen ze je gewoon uit. Je kunt dat bod van 30.000 euro aannemen, of je krijgt gewoon niks.

Tina: Die man van de NAM zou dat dan wel even maken, die scheuren. Dat hebben ze ons een half jaar geleden aangeboden. 

Jan: Maar dit speelt natuurlijk al jaren. Dit is niet van het afgelopen jaar.

Wanneer zagen jullie de eerste scheuren?

Tina: In 2006. Onze zoon Martijn heeft toen melding gemaakt bij het Hoogheemraadschap Hunze en Aa, omdat het water in de sloot ook opeens flink veel lager stond. Wij dachten toen dat het daardoor kwam. Maar Hunze en Aa ontkende dat. In dat jaar dachten wij nog helemaal niet aan schade door aardbevingen. 

Jan: Maar Willem Meiborg zegt dat juist dat toen ook al de oorzaak moet zijn geweest. Verzakking en scheuren, door de aardbeving van Westeremden uit 2006. Willem Meiborg is een ingenieur die al veel zaken voor gedupeerden zoals wij bij de arbiter gedaan heeft. Hij heeft er echt veel verstand van. Hij is de kleinzoon van Willem ‘beton’ Meiborg, die zei in de jaren zestig al dat de NAM hier problemen mee zou krijgen. Hier waren de aardbevingen nauwelijks voelbaar tot 2012. Pas toen begon ons huis flink te scheuren en te verzakken. Een vriend van Willem vertelde ons in 2013 dat het aardbevingen konden zijn. Toen hebben wij de schade gemeld bij de NAM en het CVW. Ons huis zakt sinds 2012 gewoon in elkaar. Terwijl het oudste deel er al sinds 1711 zonder problemen staat. Het hele huis staat er al sinds de 19e eeuw, nooit wat mee aan de hand geweest. 

Een brief van de koning

En dan ineens is het binnen twaalf jaar onbewoonbaar. Hoelang woonde u al in uw huis, toen u eruit werd gezet?

Tina: Precies zestig jaar. We hadden net ons zestigjarig jubileum gevierd, op 28 augustus. De diamanten bruiloft noemen ze dat. De opa van Jan heeft hier ook altijd gewoond.

Jan: Ik heb het huis in 1958 van mijn opa overgekocht.

Tina: Zolang wonen we hier ook al. We waren net zestig jaar getrouwd. We hebben daar een brief van de koning voor gekregen. En twee weken later werden we uit ons huis gezet. Hartelijk gefeliciteerd en – hup d’r uut! (lacht) 

Jan: Het was ook niet een heel plezierig feest. Als je zestig jaar getrouwd ben, en je woont in zo’n oud huis, met zoveel problemen, en je krijgt allerlei cadeautjes en brieven, dan vind je dat helemaal niet nodig. Helemaal niet. 

Tina: De kinderen zeiden dat we een telegram zouden krijgen van de koning, maar ik zei ach nee, dat is helemaal niet waar. Maar ’s morgens kwam er dus wel een brief, en mijn dochter zegt, die is van de koning, dat kun je zien aan de envelop. Toen dacht ik nog: ze houdt me voor de gek.

Ze staat langzaam op, scharrelt rond in de onuitgepakte dozen van de verhuizing en zoekt de brief. Hij is lastig te vinden.

Tina: Alles is weg, zelfs opa’s mondharmonica.

Jan: Het is er allemaal wel, alleen je weet niet waar.

Na het doorzoeken van een paar dozen komt de brief boven water.

Tina: Kijk, dit is de brief van het Koninklijk Huis. En een brief van de commissaris van de Koning en de Koningin.

Jan: Maar nu hoor je de koning niet. Hij komt hier een ziekenhuis openen, waarom komt hij niet even kijken hoe het met ons is?

Tina: En ook nog van de gemeente Delfzijl, daar hebben we ook een brief van gehad.

Jan: De kinderen zeiden: moet de burgemeester niet langskomen, in verband met jullie diamanten huwelijk? Toen hebben we gezegd: nee. Want dat vonden we te veel poespas, maar een paar dagen later stond hij hier alsnog. Met een hele andere boodschap. 

Hulp van de burgemeester

Zei de burgemeester dat uw huis onbewoonbaar was? 

Jan: Nee, dat was Mijnbouw. Die wilden ons ineens in een hotel zetten. Een week na ons huwelijksfeest zijn hier mensen geweest van Mijnbouw, op zaterdag was dat. Die zeiden dat we direct weg moesten. Het hotel was al besproken. Twee kamers hadden ze geregeld, voor ons en voor Martijn. Dat had Mijnbouw bedacht. Direct de volgende dag al, op zondag, wilden ze ons allemaal in dat hotel hebben. 

Tina: Mijn man heeft toen direct gezegd: nee, dat gebeurt niet. Wij gaan hier niet weg! Die scheuren zitten er al sinds 2006, en dan komen ze twaalf jaar later kijken, en moet je ineens weg? Dat doen we niet. Maar je hebt helemaal geen inspraak! De burgemeester vertelde ons dat de hotelkamers al door Mijnbouw besproken waren. Maar hij wou dat niet hebben. We hebben hier wel een mooi hotel. 

Onze jongens hebben toen gekeken wat er mogelijk was, dat heeft de burgemeester overgenomen. Hij heeft goed voor ons gezorgd, deze keet hier netjes neer laten zetten. Een week later zijn we verhuisd. 

Dus de Tijdelijke Commissie Mijnbouw Groningen schakelde de gemeente in?

Jan: Dat klopt, Mijnbouw kon ons ook niet uit ons huis zetten. Alleen de burgemeester mag dat. Gelukkig is burgemeester Beukema van Delfzijl een goede kerel. Hij ondersteunt ons aan alle kanten. Hij komt regelmatig controleren of alles wel in orde is. Hij heeft ons ook verteld dat we de kosten van deze keet niet hoeven terug te betalen. Want wij hebben van de NAM niks gehoord, of hulp gehad.

Dan ben ik mijn baan kwijt

Tina: Ik smeekte de burgemeester eigenlijk: laat ons nou toch gewoon nog een poosje hier wonen. Nee, dat doe ik niet, zegt hij, want als er wat met u gebeurt, dan ben ik mijn baan kwijt. Dat zei hij heel eerlijk.

Jan: En zo is het ook!

Tina: Hij doet ook maar zijn werk Jan, hij doet zijn best. Hij zag natuurlijk ook wel in dat je mensen van onze leeftijd niet kunt verplaatsen. Voor de gemeente is dat wel een heel gedoe geweest hoor. Als onze zoon Martijn hier alleen had gewoond, hadden ze vast gezegd: er is nog wel een vakantiehuisje bij het Schildmeer of zoiets. Maar met ons kon dat natuurlijk niet. 

Jan: Het was echt een enorme onderneming. Zo ineens ons huis uit. Onze kinderen hebben ook allemaal geholpen met verhuizen.

Tina: Dan komt er wat los hoor. Ook emotioneel. Al onze kinderen zijn hier in het huis geboren: Aries, Frouwke, Martijn. Onze Martijn had het overgekocht. We woonden bij hem in.

KNIL-Veteraan zonder pensioen

Toch bent u er relatief kalm onder, of lijkt dat maar zo? 

Jan: Ik ben van mezelf heel stabiel. Tenminste, dat dacht ik altijd. Maar dit werkt wel hele dagen op je door hè. Ik heb heel veel verdragen. Ik ben oud veteraan van het KNIL, het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger, ik heb in Indonesië gediend. Maar dit is wel teveel hoor. 

Ik moet ook wel zeggen, dat de regering toen niet geholpen heeft. Ik ben jaren in Indonesië geweest, maar daar krijg ik niets voor. Geen pensioen, niks. Toen we terugkwamen, zeiden ze: je moet bij de kustvaart gaan. Toen ben ik gaan varen. We hadden toen nog geen radio, alleen morsecode en zo. Ik heb er wat bijgeleerd, ben machinist geworden, dat ben ik acht jaar geweest.

Tina: En toen we in 1958 gingen trouwen, moest hij ineens thuis blijven! Nou dat was wel even zwaar voor hem.

Jan: Ik heb het daar moeilijk mee gehad. Maar mijn vrouw heeft me daar geweldig mee geholpen. Toen ik op de wal zat, ben ik op baggerschepen gaan werken. Naar het buitenland toe. Naderhand ben ik gaan schilderen. Ook hadden we een houthandel, daar maakten wij kozijnen en dergelijke. Soms wat aankoop en verkoop van vastgoed. Dat heb ik ook een beetje gedaan. Zo heb ik altijd de kost verdiend. Daar hebben we ons goed mee gered.

Tina: Van alles wat. Maar het ging altijd goed. Onze kinderen konden studeren, wat wil je nog meer?

Jan: Wat wij ons hadden voorgesteld, is dat we het huis zouden verkopen aan onze zoon. Dan zouden we daar een beetje geld aan overhouden, de hypotheek was al afgelost. Daar konden we dan mooi van leven. Maar dat gaat nu natuurlijk mooi niet door. We hebben het huis al verkocht, maar je gaat je eigen kind geen geld afnemen, dat gaat niet. Het huis is niets meer waard. Al die jaren hypotheek afbetalen, al dat geld, dat is allemaal weg. Ze noemen het waardevermindering, maar ons huis is total loss.

‘Ik denk dat een heleboel mensen verderop denken: wat zeuren die mensen daar toch’

Tina: De mensen in de Randstad kunnen zich hier niets bij voorstellen. Wij hadden familie uit het midden van het land op bezoek, en die zeiden tegen ons dat ze het zich helemaal niet zo hadden voorgesteld. Die zeiden: ‘Ik dacht een paar scheurtjes of zoiets, maar dit?’

Jan: Ik denk dat een heleboel mensen verderop denken: wat zeuren die mensen daar toch.

Tina: Die kunnen dit niet begrijpen.

Jan: Wij willen hier in Groningen ook niet graag dat dit groot in de commercie komt. Wij willen een beetje rust. Misschien begrijpen ze dat niet in de Randstad.

Tina: Wij wilden zelf helemaal niets naar buiten toe brengen. Wij zijn erg privé. En we zijn oud hè. Dan maak je niet meer zo’n lawaai over de dingen. Maar onze kinderen zeiden: doe nou maar wel, want dit kan zo niet langer.

Bezoek van 128 specialisten

Jan: Wij hebben nog nooit geen mens lastig gevallen. Ons hele leven niet. Maar de NAM interesseert dat niet. De NAM vooral niet. Er zijn hier over de jaren 128 mensen geweest, om te kijken en te bakkeleien. Ik heb ze allemaal geteld en heb het opgeschreven. Specialisten van de NAM, van dat Centrum Veilig Wonen, van het TNO, van de TU Delft, arbiters, noem maar op. Zelfs Tweede Kamerleden. Ik weet niet wat dat allemaal gekost heeft.

Tina: Ze zaten hier om deze tafel bij mij in de voorkamer met twaalf man te vergaderen, twee keer hebben ze hier gezeten. En dan maakten ze ook nog ruzie onder elkaar. Over wat voor soort schade het was, en wiens schuld het was. Dat was de NAM. 

Jan: Maar Willem Meiborg heeft ons veel geholpen. We konden ook een advocaat in de arm nemen, maar dat wilden we eigenlijk allemaal niet meer, we waren er moe van. 

Tina: Zo is dat. Heel erg moe.

Tina: Er is er ook eentje geweest van het TNO, die bleef de hele tijd in de auto zitten. Die heeft zich zelfs niet voorgesteld, hij is om ons huis heen gelopen, heeft er niet in gekeken. Ik dacht: moet ik hem nou vragen om binnen te komen? Hij wilde helemaal geen contact. Ze komen gewoon bij je het erf oplopen, ze zeggen niks hoor, ze kijken alleen maar rond.

‘Ik denk dat de meeste mensen hier wel schade hebben’

Jan: Het komt wel goed, zei die man van het TNO. Maar van de TU Delft hebben ze de fundering helemaal nagekeken, daar was de NAM bij. Hoe heet die man die de leiding had de laatste keer ook weer? Die deed onderzoek voor de arbiter. Maar die wilde eigenlijk ook niet met ons praten. De arbiter zelf wel hoor, maar die van Delft zei niks, hij deed onderzoek voor de TU Delft én voor de arbiter, dat is alles wat hij zei. Dan hoef ik hier geen twee keer te komen, zei hij. De TU Delft bemoeit zich verder nergens mee, die staat er helemaal buiten. Die hebben de fundering nagekeken, ze hebben erin geboord, voor en achter ook. Er zat 1,60 meter diep fundering, ze zeiden: dat is extra. De fundering was zeer goed. Het huis was ook heel goed onderhouden.

Tina: Ja, maar dat heb jij ook altijd heel goed gedaan.

Jan: Het huis is op staal gefundeerd, dat betekent op bakstenen, dat is honderden jaren geen enkel probleem geweest. Met dezelfde soort boerderij in Friesland heb je geen enkel probleem.

De scheefzakkende terp van Termunten

Ik reed net door de straat en ik zag overal enorme schades, ik heb nog nooit zoveel schade gezien in een straat. Hoe komt, dat denkt u?

Jan: Ik denk dat de meeste mensen hier wel schade hebben. Want Termunten is op een terp gebouwd. Van oudsher is dit een terp. En wij wonen op de zijkant van de terp. 

Tina: Toen onze kinderen nog thuis woonden, voelden we ook wel eens trillingen, dat was in de jaren zeventig. De ramen wapperden ervan. 

Jan: Maar het zijn vooral de aardbevingen in combinatie met de bodemdaling. Dat is hier echt heel erg, zegt Willem Meiborg. Alle huizen zakken van de terp. Er loopt hier een riviertje achter, en ons huis staat het dichtst bij het riviertje. De andere huizen staan allemaal hoger, maar wij staan verder naar achteren. De hele terp zakt in door de bodemdaling, alles gaat schuin staan. Zelfs de bomen staan schuin. De huizen hier staan er al honderden jaren zonder problemen, maar de laatste jaren gaat het rap bergafwaarts. Het gaat steeds harder.

Tina: De droge zomer heeft er ook hard aan meegewerkt, ik zag de vensterbanken loskomen van de muur. Er zit nu een ruimte tussen zo breed als mijn hand, dat was vorig jaar nog niet.

Jan: Dat heeft de NAM niet gezien, want die zijn hier het laatste half jaar nooit meer geweest. Ach, het valt wel mee, zeiden ze. En toen wilden ze komen met hun aannemer. Die zou alle scheuren mooi dicht komen voegen. Maar dat kan helemaal niet meer. Veel huizen hier in het dorp zijn kapot. 

OVER DE BODEMDALING BIJ TERMUNTEN

Omdat de zaak van het echtpaar Kuiper momenteel in behandeling is bij de Arbiter Bodembewegingen (de uitspraak wordt over begin december verwacht), vindt ir. Willem Meiborg het belangrijk om een nauwkeurige beschrijving van de situatie te geven, die gebaseerd is op zijn technische situatierapport, dat momenteel bij de arbiter ligt: 

‘Een deel van de scheuren is het gevolg van trillingen in de woning, veroorzaakt door diverse aardbevingen, vanaf 2006 of nog eerder. Dit is in 2014 reeds erkend door een deskundige van de NAM. Een veel groter deel van de scheuren, en de duidelijke scheefstand van de woning, zijn echter mijns inziens, in tegenstelling tot wat de NAM beweert, ook veroorzaakt door aardbevingen. Deze aardbevingen hebben ook tot verzakkingen onder de woning geleid. Dit was mogelijk, doordat de woning precies in het talud aan de rand van de wierde van Termunten is gefundeerd, grenzend aan een steile slootkant. Dit is een ideale mix gebleken om door aardbevingen het wegglijden van het talud richting sloot te veroorzaken. Ook hier is de causaliteit met aardbevingen duidelijk door mij aangetoond. Aardbevingen zijn tevens de enige oorzaak, waarmee tegelijkertijd de pas na 2012 sterk toenemende schade verklaard kan worden. Het proces van verder wegzakken zal blijven voortduren zolang er aardbevingen zijn.’

Gebouwd op een wierde

Volgens geoloog dr. Bernd Andeweg, onderzoeker aan de Faculty of Science, Geology and Geochemistry van de Vrije Universiteit Amsterdam en kenner van het Groningen gasveld, kent het gebied rond Termunten in alle dalingsprognoses de grootste gradiënt van daling. Dat betekent dat dit gebied het hardst daalt. De schade in Termunten is volgens hem met name zo groot omdat het dorp, net als het zwaar beschadigde Woldendorp, gebouwd is op een wierde.

Er is momenteel onderzoek gaande naar de stevigheid van Groningse wierden. Het lijkt Andeweg echter voor de hand liggend, dat de terpen door het herhaalde schudden van de bodem, als gevolg van de aardbevingen, niet meer stabiel zijn. De met water verzadigde polderbodem reageert op de aardbevingen als een drilpudding die je met een lepel aantikt. In Woldendorp nam de schade snel toe nadat uit de buitengebieden van het Groningen gasveld meer gas gewonnen werd dan in het centrale (Loppersum) cluster. De ondiepe ondergrond van de streek is bijzonder complex. Naast allerlei klei- en veenformaties, die trillingen versterken, lopen er talrijke kreekgangen richting zee, die bevingen kunnen weerkaatsen. 

Als dit nou eens het Torentje was

Dus iedereen hier is verhuisd?

Tina: Voor ons was dit de eerste keer. We hebben hier zestig jaar gewoond, onze kinderen zijn hier geboren en opgegroeid. En toen op 1 oktober, moesten we d’r uit. Als dit op het Binnenhof gebeurd was, als dit nou eens het torentje was geweest, nou, dan was het wel anders gegaan. Dan was direct alles hersteld. Maar wij hebben niet zo’n grote mond, dus ze kijken het nog wel even aan in Den Haag.

Jan: Het gaat alleen maar om de centen, helemaal geen greintje medeleven, dat ze denken, die mensen zijn oud, laten we iets voor ze regelen. Niks. 

Tina: Ze wijzen je gewoon aan en boeken een hotel, klaar. 

Jan: We zijn langzaam ingekapseld. En als we dan echt boos worden en naar Den Haag gaan, zijn we onredelijk. 

Tina: Dan staat er in de krant ‘De Groningers gaan tekeer’, en doet Mark Rutte net alsof wij hem persoonlijk aanvallen. Maar wij zijn gewoon boos om wat de NAM doet.

Jan: Dacht jij dat dat alleen maar de NAM was? Het is ook de regering. Eric Wiebes denkt dat wij dat niet zien. Dat we dom zijn, dat we niet doorhebben, dat hij van alles belooft en niks doet. Hij komt hierheen en zegt: ik kom de Groningers helpen. Maar nu ligt alles weer stil. Toen ze begonnen met het gas wisten ze al dat er iets te gebeuren stond. Je hebt filmpjes van toen van de directeur van de NAM, die zegt ‘ja, maar dat gebeurt hier niet’. Maar toen wisten ze het al.

Eerst zien, dan geloven.

Tina: En als je er wat van zegt, word je erop aangesproken. Ach, ik heb haast gesmeekt: laat ons toch gewoon nog een poosje hier wonen. Totdat ze gaan herstellen.

Jan: Je moet je niet te veel illusies maken. 

Tina: Over vier weken hebben we toch een afspraak?

Jan: Eerst zien, dan geloven. Er is ook een gezin dat drie of vier jaar terug hun eigen huis uit is gezet. Die wonen nu net als wij in een keet. Dat stond in de krant.

Alleen de badkamer is te klein

Hoe slaapt u hier, in uw nieuwe behuizing? 

Jan: Met negentig jaar moet je niet meer op een ander bed gaan slapen, dat wil niet. Dus we slapen hier in de keet in ons eigen bed. Maar ik heb heel slecht geslapen, ik slaap nog steeds echt slecht. 

‘Hier is het toch behelpen. Wij kunnen ons eigenlijk niet in de douche omdraaien’

Tina: Ik slaap altijd eigenlijk al slecht, ik slaap nooit heel goed, dus voor mij was het net als anders (lacht). Dit is natuurlijk wel een heel mooie keet. Al onze meubels staan hier ook. Alles is best groot, prima geregeld. Alleen hebben we zo’n kleine badkamer. Ik kan me daar bijna niet in keren. En we moeten iedere keer weer over een hoge drempel stappen om erin te komen. Onze dochter vindt dat toch wel gevaarlijk, dat we zo in en uit de douche moeten stappen.

Jan: Ach, dat geeft toch niks.

Tina: Maar in huis hebben we alles gelijkvloers, Jan. Hier is het toch behelpen. Wij kunnen ons eigenlijk niet in de douche omdraaien. 

Jan: Nou vraag dan bij de burgemeester, of hij dat niet wil regelen?

Tina (lacht): Nou weet je wat, ik ga het vragen bij de burgemeester! Als ze vragen: bevalt het goed? Dan zeg ik: jawel hoor – alleen de badkamer is zo klein. En de keuken is ook wat klein. Dat vind ik zo raar, alles is best groot, waarom is de keuken dan zo klein?

Jan: Ach, dat is allemaal standaard tegenwoordig. 

Tina: Ja maar thuis hebben we het groot, Jan. We hebben een heel groot huis.

Jan: We hádden een heel groot huis.

Jan: Zullen we maar even buiten gaan kijken, bij het huis? Wacht even, waar heb ik mijn stok?

Scheuren in je huis, scheuren in je ziel

Jan vindt zijn stok en loopt langzaam voor me uit. Samen met zoon Martijn open ik met enige moeite – omdat alles zo scheef staat – de schuurdeur. Jan doet het licht aan en port met zijn stok tegen de muur. Dat het goed mis is, is in een oogopslag duidelijk. De binnenmuur van de stal staat bol, het lijkt wel een zwangere buik van baksteen. De onderkant buigt met de helling van de terp mee, de bovenkant hangt nog aan de dakspanten. Ik kan door de scheuren heen kijken. 

Jan: De arbiter durfde hier niet naar binnen. En toen er een uitspraak zou komen – we zijn in Delfzijl geweest voor een uitspraak – was de NAM alle papieren kwijt. Dat zeiden ze. 

We lopen rond de schuur. Alles staat scheef. Zowel het huis als de schuur hangen schuin naar voren, in de richting van het riviertje. De bomen zijn bij de wortels weggezakt, en hangen schuin naar het huis toe. De grote populieren zijn vanaf de onderkant van de stam tot aan de top kaarsrecht. Dat betekent dat de verzakking recent is. Anders zou de top over de jaren rechtop naar het licht toe zijn gegroeid, en zouden de bomen als het ware in een bocht groeien.

Jan: De bomen worden onderuit gedrukt, dus die hangen naar het huis toe. Alles zakt de terp af.

We lopen om het huis heen. Ook bij de buren zie je de scheuren in de muren, gedicht met purschuim; dan waait de wind er in elk geval niet doorheen. Aan de achterkant van het woonhuis zijn met goedkope vurenhouten balken stutten gezet, zodat de boel niet onmiddellijk instort. Ik herken het werk van het Centrum Veilig Wonen.

We gaan het woonhuis binnen. Ook de parketvloer van het huis helt naar beneden, alle vensterbanken en deuren zijn ontzet, en staan onder een rare hoek met de muren. Ik word een beetje zeeziek van de oneffenheid van de vloeren. De verwarmingsbuizen zijn allemaal verbogen. Door de badkamer loopt een reusachtige scheur.

Jan: Het stoken werd steeds duurder, met al die scheuren in de binnen- en buitenmuren, De wind blaast zo tussen de vensterbanken en de muur door. 

Hij wijst met zijn stok naar een scheur die van het plafond tot aan de vloer loopt.

Jan: Loop maar eens naar de woonkamer.

Ik loop de deurpost door, vanaf de andere kant zie je het licht door de enorme scheur heen schijnen. 

Jan: Deze scheur wil de NAM laten voegen. Dat kan toch helemaal niet?

We lopen weer naar buiten en gaan voor het huis staan. Jan zucht. 

Jan: Het is een oud huis, maar een prachtig huis. Meer dan honderd jaar was er niets aan de hand. Ik ben oud, maar hier word je toch nog veel ouder van? We hadden het hier echt goed voor elkaar.

Het begint donker te worden. Voor we de keet weer binnenlopen om afscheid te nemen, vraagt Jan aan zijn zoon of die nog even wil kijken of het licht in de schuur wel uit is. Ik denk niet dat het nodig is: door de scheuren in de muur hadden we eventueel licht van buiten wel gezien.

Addendum 2 november 2018: volgens ingenieur Willem Meiborg heeft het echtpaar Kuiper in augustus van dit jaar een aangetekende brief ontvangen van de NAM, waarin het bedrijf erkent, dat het niet meer kan uitsluiten dat de schade door aardbevingen veroorzaakt is. In diezelfde brief kreeg de familie het genoemde aanbod van €30.000.

REACTIE SHELL

De woordvoerder van de Nederlandse Aardolie Maatschappij, Ewoud Nysingh, was kort en duidelijk: ‘Dit is in de eerste plaats heel vervelend voor het echtpaar. De schade aan de woning is niet het gevolg van aardbevingen. Er is onlangs een nader onderzoek geweest van de arbiter, wij wachten zijn uitspraak af.’

Sam Gerrits

Gevolgd door 409 leden. Journalist en geochemicus. Deed meer dan tien jaar onderzoek in Afrika, Zuid-Amerika en op de Noordzee.

DIT ARTIKEL ZIT IN HET DOSSIER

Aardgas in Groningen. Gevolgd door 752 leden

Naar aanleiding van tips van lezers is Follow the Money gedoken in de ondoorzichtige wereld van de Groningse gaswinning.

Sam Gerritsen = Sam Gerrits