Helemaal hip in de Iraanse underground: death metal. Maar in de vierde oliestaat van de wereld is underground ook echt underground. Onze man in Teheran Sam Gerrits bezocht de scene, werd al snel gevolgd en moest toezien hoe zijn bron werd opgepakt. ‘Veertig zweepslagen zijn geen uitzondering.’

Nieuwe Revu, 12 jan 2016, 8 minuten leestijd.

Tekst en foto’s: Sam Gerrits, tenzij aangegeven

Sorry medewerkers van de Ambassade van Iran, dit zijn NIET de mannen de ik geïnterviewd heb. Dit zijn archiefbeelden van Iraanse rockers.

Ik heb moeten beloven dat ik de echte namen van deze mannen niet openbaar maak. Eentje heeft namelijk door mijn schuld vastgezeten. In de aanloop naar mijn bezoek aan Iran had ik Facebook-contact met de gitarist en oprichter van een van de beste death metal-bands van Iran, laat ik hem Mister Death noemen. Hij vertelde me dat sociale media weliswaar verboden zijn in Iran, maar dat dit makkelijk te omzeilen was via een Virtual Private Network. Sterker nog, de heren hadden sinds kort een nieuwe VPN-server ontdekt. Supersnel, werkte altijd, voor maar één dollar per maand.

Er zit een stille achter me aan

Waarschijnlijk is deze server een honeypot van de staat geweest. Want een dag nadat ik in Iran via de VPN contact maakte met mijn underground metalhelden, werd ik gevolgd. Toen ik mijn hotel uitliep, stond er een jongeman met hip kapsel, spiegelzonnebril, poloshirt met gele en groene strepen en zo’n foeilelijke moderne jeans met veel ritsen nonchalant met zijn rug tegen een muur te bellen. Een paar straten verder liep hij, al bellend, nog steeds achter me. Ik deed een test. Ging een groentewinkeltje binnen, wachtte een paar minuutjes. En ja hoor, streepjespolo stond nog steeds tegen een auto te bellen toen ik weer buitenkwam. Hij heeft letterlijk de hele dag al bellend achter me aangelopen.

Compleet surrealistisch. Niet echt subtiel ook. Maar de volgende dag was streepjespolo verdwenen. Dus ik dacht er verder niet over na. Ik nam aan dat het random was, gewoon omdat ik een westerling ben. Dat was het niet. Een kleine week nadat we elkaar spraken, ik was toen weer terug in Nederland, was Mister Death ineens verdwenen. Zijn bandleden wisten niet waar hij was. In het bijzonder de drummer, zijn allerbeste vriend, laat ik hem Mister Metal noemen, was erg ongerust. Weken later kwam Death pas weer boven water. Hij had in een of ander aftands flatje vastgezeten, slecht te eten gehad en was zowel geestelijk als lichamelijk uitgeput. Niet fysiek mishandeld, maar wel zo geïntimideerd, dat hij niet meer on the record wilde met zijn verhaal. Daarom is dit interview anoniem…

Khamenei en Khomeini, Wikimedia Commons

De beste shredder in Teheran.

Mister Death is misschien wel de beste shredder in Teheran. Lang zwart haar, lange baard met grijze strepen, grote zwarte ogen. Hij kan zo een oud-Perzische koning of krijgsheer zijn. En zijn skills… Holy crap. Denk Dimebag Darrell, denk Jeff Hanneman. Zijn vingers dansen over de gitaarhals, terwijl hij een oorverdovende, ronduit smerige, minutenlange solo eruit gooit, speciaal voor mij, in de geluiddichte, geheime oefenruimte van zijn band. Mister Metal volgt hem met beide voeten op de drums. Met koud kippenvel op mijn armen loop ik naar een uitgezakte bank. We gaan zitten en eten fruit. Death speelt al tien jaar Death Metal, maar heeft letterlijk nog nooit een noot ervan op een Iraans podium gespeeld.  

„We hebben wel eens opgetreden als rock-act. Maar het is bijna niet te doen. Je bent een half jaar zoet met vergunningen. Voor elke muzikale activiteit buiten huiselijke kring moet je toestemming vragen aan het ministerie van Cultuur en Islamitische Begeleiding. Stapels formulieren, ambtenaren cadeautjes geven… En dan mag je nog niks.”

Alleen minstens veertig jaar oude rocknummers mochten. Gelukje, want Zeppelin en Sabbath zijn nog best wel heftig

Death legt uit hoe letterlijk alles goedgekeurd moet worden. Je kleding, de stickers op je instrumenten, hoe je beweegt.. En je kunt je er maar beter aan houden, want er zijn altijd stillen in het publiek. Metal-shirts met horror-afbeeldingen, headbangen, slamdancen, pogoën: verboden. Je moet een net bloesje aan, een broek zonder scheuren. En het ergste: alle effecten, distortion, overdrive, phaser, flanger, wah wah, alles wat rock lekker maakt — mag niet. 

„Na veel soebatten mochten we een paar rocknummers spelen, maar alleen als ze minstens veertig jaar oud waren. En dat was een gelukje, want Zeppelin en Sabbath zijn nog steeds best heftig, ook zonder distortion.”

Ali Khamenei de Bedelaar

Mister Metal is intussen klaar met freaken. Hij zakt naast me op de bank en veegt het zweet van zijn voorhoofd. Mr. Metal is een van de meest strakke double bass drummers die ik ooit gehoord heb. De man is een machine. Een Iraanse versie van Lars Ulrich. Vrolijke metalkabouter met terugwijkende haargrens en een baard die wel van ijzerdraad lijkt. Hij knikt en vult zijn maat aan: „We mogen niks in dit land. Altijd de hijgende adem van Big Brother Ali Khamenei de Bedelaar in onze nek. Die lelijke varkenskoppen van Khomeini en Khamenei op elke straathoek is al erg, maar ze kijken ook écht naar je. De geheime politie, de Gesh Desh is overal. Stillen in burger, die opletten of je wel netjes gekleed over straat gaat, of je je wel gedraagt.”

Blote enkels? Doe maar niet. De geheime dienst kijkt mee.

Iraanse meisjes hebben het zwaar. Als je niet van top tot teen bedekt de straat op gaat, kun je rekenen op een aanhouding. Overal hangen borden waarop de profeet Mohammed ze waarschuwt  „niet het sierraad van hun enkel te tonen.” Over tatoeages of andere lichaamsversieringen kunnen jonge Iraniërs alleen maar dromen. 

Metal: „Op de middelbare school mochten de jongens niet eens shirts met korte mouwen aan! Er is een ayatollah die verkondigt dat je in de smorende hitte je mouwen niet mag opstropen, omdat mannenellebogen op testikels lijken.” 

Death: „Compleet gestoord worden we ervan. Maar de underground leeft. Er zijn op dit moment meer metalbands dan rockbands in Teheran. Vooral de genres Trash en Death zijn populair. Een paar namen: Cold City, Dark Leader, Oppression, Minus One — allemaal namen die verwijzen naar onze situatie. Maar het is niet onze natuurlijke stijl. Iraniërs zijn bovengemiddeld goede muzikanten, maar we zijn ook enorm sentimenteel. En je wordt constant tegengewerkt. Als buren je horen, kun je erop rekenen dat de politie langskomt om je oefenruimte met geweld te sluiten en je apparatuur, waar je soms jaren voor gespaard hebt, kapot te slaan. Dus niet iedereen heeft de mogelijkheid om te oefenen en beter te worden.” 

Zee van zwarte chadors bij een moskee. Dit is het Iran dat Thomas Erdbrink je niet laat zien.

“En niet alleen muzikaal worden we onderdrukt. Alles dat het leven enigszins de moeite waard maakt mag niet van Allah. Ik zat laatst met mijn vriendinnetje in het beroemde Chigar park, gezellig samen op een bankje. We zoenden niet, we omarmden elkaar niet eens. We hielden alleen maar elkaars hand vast, in een diep gesprek verwikkeld over onze toekomst. Ik keek omhoog, want ik voelde druppels. Bleken afkomstig uit een afwasteiltje. Een of ander wijf stond op een balkon, met een rare, overdreven hijab aan. Vrouwelijke politieagent. Ze giet zo dat hele teiltje leeg over mij en mijn vriendinnetje! Al verwensingen uitsprekend en Allah aanroepend. Ik schreeuwde omhoog, wat denk je dat je in godsnaam aan het doen bent? En zij zegt: ik ben de handen en voeten van Allah! Dat je dat echt denkt. Zo gestoord worden mensen hier.”

Je kunt hier alles krijgen van een dealer met een scootertje.

Drugs en alcohol zijn natuurlijk zwaar verboden, maar iedere Teherani weet hoe je eraan moet komen. Mister Metal verbouwt zelfs wiet, stiekem een paar plantjes op een verborgen plek. Omdat hij er beter van gaat spelen. 

Typisch Iraans supermarktje

Het nachtleven in de supermarktjes

„Je kunt alles krijgen hier. Je belt een dealer en ze komen het brengen op een scootertje. Merk-drankjes kan, maar die zijn fakking duur, dus we kiezen meestal voor zelf gestookt. En als we toeter zijn gaan we uit. Op onze manier dan. Als je niet steenrijk bent, is het nachtleven hier in Teheran beperkt tot de supermarktjes in Jordan street.

Death: „Die zijn de hele nacht open en het kan er super gezellig zijn. Overal rode ogen en lallende tongen, dronken en stonede jongeren met de munchies. Er is ook een hypermarché die Shahran heet, verkopen ze vierentwintig uur french fries. O ja en het centrale busstation, daar verkopen ze sandwiches middenin de nacht. Ontdekten we toen we van een illegale nachtelijke opname sessie kwamen. Knetter stoned een uur rondgereden, tot we daar op stuitten. Sindsdien komen we er vaker.

Teheran bij nacht. Foto geknipt vanuit de televisietoren. Van hieruit verspreidt het ministerie van Cultuur en Islamitische Begeleiding haar stichtelijke uitzendingen.

De munchies en de gevangenisstraf

Metal: „Omdat dealers duur zijn, drinken Iraanse jongeren bijna nooit, dus ze worden stomdronken van vier biertjes. Mijn neef en zijn broer liepen ooit midden in de nacht kachel over straat. Hij was toen zestien, zijn broer achttien. Een stille houdt ze aan en vraagt: wat is dit in godsnaam? Mijn neef zegt: laat mijn broer met rust, hij is knetterdronken. Die agent zegt: Maar jij bent ook dronken! Waarop mijn neef weer zegt: klopt, ik ben net zo toeter, maar ik heb echt veel minder op dan mijn broer. Oneerlijk! Daar moest die stille zo hard om lachen dat hij ze liet gaan. Was een gelukje, want zweepslagen en gevangenisstraf zijn niet ongewoon voor openbare dronkenschap.

Death knikt. „Toen ik zeventien was, dronk ik zelf gestookte jenever bij de vader van een vriend in een zuidelijke buitenwijk van Teheran. Het was lente en het weekend van het Iraanse nieuwjaar, Norouz. Iedereen had dertien dagen vrij. We hadden ook nog eens aardig wat wiet op. Net geoogst van een geheime plantage achter een staatsboerderij. Dus wij krijgen de munchies, niet zo’n beetje ook. Dus wij knabbels halen: brood, worstjes alles. Iemand moet ons gezien en gerapporteerd hebben. Want op de weg terug werden we in de boeien geslagen door vier agenten in belachelijke camouflagepakken. We moesten een blaastest doen op het politiebureau en werden gedwongen om een verklaring te schrijven waarin we toegaven dronken te zijn, en hoe schaamtevol dat wel niet was in de ogen van Allah. Met onze handtekening. Daarna zijn we drie nachten vastgehouden en kreeg iedereen twintig zweepslagen. Het broertje van die vriend van me maar vijf, omdat hij veertien was toen. 

Perzië is een woestijnstaat. Driekwart van het land ziet er zo uit.

Littekens van zweepslagen

Death tilt zijn shirt op. Ik zie brede, roodbruine littekens die over zijn hele rug lopen. „Sindsdien heb ik een strafblad. Maar  ik heb geluk gehad. Veertig zweepslagen is geen uitzondering. Duurt het een stuk langer voor je rug weer oké is.

Privacy in de Islamitische republiek van Iran bestaat niet

Metal: stillen zijn echt enorme eikels. Een van die viezeriken viel mijn vriendin laatst lastig, het hield maar niet op, ik belandde in een straatgevecht met die mafkees en liep een blauw oog en wat schrammen op. Ik naar het politiebureau om verhaal te halen, of eigenlijk om hulp te vragen. Ik zeg: die en die jongen valt mijn vriendinnetje lastig. Waarop de dienstdoende agent vraagt: sorry maar wie ben jij? Zijn jullie verwant, ben je haar broer, of haar neef? Dus ik zeg: nee ik ben haar vriendje. Waarop die agent zijn schouders ophaalt en zegt: dan ben je dus niks van haar, sorry, we kunnen je niet helpen.” 

En dat zijn de kleine dingetjes, het allergrootste probleem, dat iedere Iraniër dagelijks dwars zit, is dat geen enkel plekje helemaal van jezelf is. Privacy bestaat in de Islamitische republiek van Iran niet. Wij hebben natuurlijk ook privacy issues, maar die zijn op geen enkele manier te vergelijken met die van de Iraniërs. 

Death: „Hier weet je zeker dat als je de openbare weg opgaat, er iemand over je schouder mee kijkt. Datzelfde geldt voor de digitale snelweg. Alle sociale media zijn geblokkeerd. Facebook, Twitter, Youtube, vergeet het maar. Zelfs Wikipedia. Over de meest basale onderwerpen kun je je niet informeren. De toegestane informatiebronnen staan bol van de propaganda.” 

Het ministerie van Cultuur en Islamitische Begeleiding regelt alle culturele uitingen, ook de graffiti.

Een geïnstitutionaliseerde religieuze mistbank

Dat alles virtueel geblokkeerd is komt door de groene revolutie. Rond de tijd van de Arabische lente spraken de dapperste Iraanse jongeren af elkaar te ontmoeten op bepaalde locaties in Teheran, om massaal te demonstreren tegen het regime. Daar is hardhandig korte metten mee gemaakt. Lijfstraffen, executies. Sindsdien is een virtuele blokkade van kracht, die er samen met de afwezigheid van kroegen en nachtclubs en een verbod op samenkomen om niet religieuze redenen voor zorgt, dat de Iraniërs sociaal geïsoleerd leven. Ieder op zijn eigen eilandje, in een geïnstitutionaliseerde religieuze mistbank. Geestverwanten of lotgenoten vinden in miljoenenstad Teheran is onmogelijk, en dat is precies zoals de staat het hebben wil. 

Metal: „Onze bassist is laatst verhuist naar Ispahaan. We zijn inmiddels maanden verder en we hebben nog steeds geen goede vervanger. Een plaat maken duurt eeuwen, elke tegenslag zorgt voor maanden oponthoud. Elke keer als ik drumvellen kan bestellen, bestel ik er tien, want ik weet niet wanneer ik ze weer kan krijgen. Death en ik verdienen veel te weinig met ZZP’en als grafisch ontwerper. Voor een nieuw instrument moeten we soms een jaar sparen. En dan heb je nog steeds een b-merk. Ik droom al jaren van echte Zildjian bekkens. 

Veteranen van de Iran-Irakoorlog, inmiddels meer dan een kwart eeuw geleden beëindigd, worden nog overal in Teheran door het ministerie van Cultuur en Islamitische Begeleiding geëerd, met grote spandoeken.

Een betere toekomst

Death: „En dan heb je nog de praktische dingen. Ik wil dolgraag trouwen met mijn vriendinnetje, maar we zijn al vijf jaar bezig een appartement te vinden. Veel vrienden worden er gek van, vertrekken naar het buitenland, elk jaar vertrekt er wel eentje.”

Death toont me foto’s van het recente vertrek van een vriend. Iedereen staat huilend op de foto. „Ik zou vertrekken niet overleven, ik ben veel te sentimenteel.  Ik moet mijn familie en mijn vrienden om mij heen hebben. Dus ik accepteer de beperkingen die de staat mij oplegt. Veel geëmigreerde vrienden blijven nog steeds weg, domweg omdat ze direct gearresteerd zouden worden als ze een voet op Iraanse bodem zetten, maar er waait een minder totalitaire wind hier, sinds Rohani. We hopen allemaal op een betere toekomst. We zijn niet echt fan, maar hij is de minst slechte optie. 

Wij Perzen zijn vredelievend. Gekken heb je in Noord-Korea ook.

Metal: „Die nucleaire deal met de V.S. is positief. Door meer internationale samenwerking raken we misschien wat minder geïsoleerd. Jullie hebben natuurlijk het idee dat wij stuk voor stuk gestoorde, oorlogszuchtige gekken zijn, rabiate haters van alles dat Westers is. Maar dat is een kinderachtig vooroordeel. Wij zijn dol op jullie auto’s, jullie fast food, jullie computerspelletjes, jullie metal. Wij Perzen zijn een vredelievend volk. We willen meer uitwisseling met de rest van de wereld. In achterlijke dorpjes tref je vast nog genoeg gekken die de harde lijn van het regime volgen, maar in Noord-Korea heb je die ook. Hier in de grote stad denkt de meerderheid zoals wij. 

De dood kwam ik niet tegen in Ispahaan, wel een soort kuuroord

Death: We werken keihard aan onze muziek. We oefenen elke dag. We mogen nu nog nergens spelen, maar er komt een dag dat het wel mag. Over vijf jaar, over zeven jaar, we zullen zien. Intussen blijven we rocken en nieuwe tracks schrijven. Geleidelijk, beetje bij beetje, zal er meer vrijheid komen. Meer openheid. Daar geloven we in. Daarom zitten we nog steeds hier in Teheran. Omdat we de hoop niet hebben opgegeven. Goed of slecht, Iran is ons thuis.